- 0,00 zł0TWÓJ KOSZYK
Aktualnie nie dodałeś nic do koszyka
Dodaj produkty, aby rozpocząć zakupy
- Logowanie
Dodekathlos, czyli 12 prac Heraklesa, to nie tylko katalog mitycznych walk, lecz przede wszystkim konieczna pokuta za niewyobrażalną zbrodnię – zabicie własnej rodziny w akcie furii zesłanej przez zazdrosną boginię Herę. 12 prac Heraklesa po kolei Herakles (lub Herkules w wersji rzymskiej) jest archetypem bohatera, który musi przejść przez serię nadludzkich zadań, by zmazać swoją winę i osiągnąć moralne oczyszczenie (katharsis). Lew Nemejski (praca I)Pierwsza praca była testem czystej, niepohamowanej siły i początkiem heroizmu. Lew Nemejski miał nieprzenikalną skórę, dlatego Herakles musiał go udusić gołymi rękoma. Zdobycie jego skóry nie było tylko trofeum – stała się ona pancerzem herosa, symbolicznym elementem jego nowej, heroicznej tożsamości.Hydra Lerneńska (praca II)To zadanie było konfrontacją z odradzającym się złem i chaosem. Wielogłowa Hydra, której głowy odrastały po odcięciu, symbolizowała problem, który zdawał się niemożliwy do rozwiązania. Mimo że pomoc siostrzeńca Iolaosa (polegająca na przypalaniu ran po odciętych głowach Hydry, co miało uniemożliwić im odrastanie) zdyskwalifikowała ten czyn, zdobyty w ten sposób jad posłużył do zatrucia strzał Heraklesa. Narzędzia, które miało się przyczynić do jego późniejszej, tragicznej śmierci.Łania Kerynejska (praca III)Ta praca była testem pokory i wytrwałości, a nie siły. Łania, poświęcona bogini Artemidzie, nie mogła zostać zraniona. Herakles musiał ścigać ją przez cały rok, demonstrując cierpliwość i opanowanie, aby schwytać ją żywcem. To zadanie uczyło go subtelności i poszanowania boskich praw.Dzik Erymantejski (praca IV)Kolejne zadanie polegało na opanowaniu pierwotnego, dzikiego chaosu natury. Herakles, zamiast wdać się w otwartą walkę, wykorzystał topografię i warunki pogodowe. Zapędził dzika w głęboki śnieg, co umożliwiło mu schwytanie potwora i przetransportowanie go żywcem.Stajnie Augiasza (praca V)To symbol wielkiego nieporządku moralnego i politycznego (frazeologizm Stajnia Augiasza). Herakles, aby oczyścić stajnie pełne wieloletniego gnoju, pokazał, że jest również inżynierem. Wykorzystał spryt, przekierowując nurty potężnych rzek (Penejos i Alfejos), aby w ciągu kilku godzin dokonać niemożliwego.Ptaki Stymfalijskie (praca VI)To zadanie stanowiło zwycięstwo nad siłami powietrznymi i zarazą. Ptaki te miały żelazne dzioby i żywiły się ludzkim mięsem. Herakles przepędził je za pomocą spiżowych kołatek (daru Ateny). To ukazuje, że boskie przeznaczenie wspierało jego heroiczne dążenia.Byk Kreteński (praca VII)Schwytanie gigantycznego Byka Kreteńskiego wyznacza ekspansję działań Heraklesa. Byk, symbolizujący boskie szaleństwo (był ojcem Minotaura), został schwytany i przetransportowany do Grecji. Ta praca symbolicznie rozszerza pole heroicznego działania. Klacze Diomedesa (praca VIII)Pojmanie Klaczy Diomedesa, które żywiły się ludzkim mięsem, było symboliczną konfrontacją z barbarzyństwem Tracji. Ich schwytanie reprezentuje cywilizacyjny podbój i porządkowanie świata na krańcach Grecji. Klacze, po pokonaniu ich właściciela, nie powróciły już do pierwotnej, krwiożerczej natury. Pas Hippolity (praca IX)To zadanie dotyczyło pokonania potężnego, obcego plemienia (Amazonek) i zdobycia pasa królowej Hippolity. Pas ten był darem od boga Aresa i stanowił symbol władzy i męstwa Amazonki. Praca ta testowała umiejętności dyplomatyczne i wojenne bohatera poza znaną cywilizacją.Woły Geriona (praca X)Woły Geryona wymagały najdalszej podróży na zachód, do Erytei. To zadanie miało na celu uprowadzenie stad czerwonych wołów należących do potwora o imieniu Gerion. Po drodze Herakles ustanowił Słupy Heraklesa (dzisiejszy Gibraltar), co symbolicznie wyznaczało granice cywilizowanego świata znanego starożytnym Grekom.Jabłka Hesperyd (praca XI)Ta praca wprowadza Heraklesa w sferę kosmiczną. Aby zdobyć jabłka nieśmiertelności, musiał podtrzymywać sklepienie niebieskie za Atlasa. Ten akt przejęcia boskiego ciężaru jest bezpośrednią zapowiedzią jego przyjęcia na Olimp.Cerber (praca XII)Ostatnie zadanie to ostateczny triumf nad śmiercią. Zstąpienie do Hadesu i przyprowadzenie psa-strażnika Cerbera dowiodło, że Herakles ma władzę nad granicą życia i śmierci. To jest fundamentalnym warunkiem jego nieśmiertelności.12 prac Heraklesa – streszczenie Herakles był synem Zeusa i śmiertelniczki Alkmeny, co sprawiło, że od urodzenia stał się wiecznym celem gniewu Hery, zazdrosnej małżonki Zeusa. To postać naznaczoną tragizmem i boską karą. Prace zostały narzucone Heraklesowi na polecenie wyroczni delfickie jako kara, a także sposób na oczyszczenie oraz zapewnienie sobie nieśmiertelności. Heros musiał zaciągnąć się na służbę u swojego kuzyna, króla Eurysteusa z Myken. Tchórzliwy, lecz mający władzę Eurysteus celowo wybierał najbardziej niebezpieczne i upokarzające próby, mając nadzieję, że Herakles zginie. Paradoksalnie, to właśnie złośliwość króla popchnęła herosa do nadludzkich czynów. 12 prac Heraklesa jest uosobieniem greckiego pojęcia aretē (doskonałości i cnoty). To pokazuje, że heroiczne dążenie do doskonałości stanowi fundament greckiej filozofii etycznej, w której arete osiąga się przez athloi (trud). Symbolizuje to triumf woli nad niesprawiedliwym losem.Pokuta i katharsis: głównym celem 12 prac Heraklesa jest zmycie winy za zabójstwo żony i dzieci. Każde zadanie jest krokiem w stronę moralnego oczyszczenia, warunku wejścia na Olimp.Apoteoza: Herakles zwłaszcza przy Jabłkach Hesperyd (praca XI) dosłownie przejmuje ciężar kosmosu, co umieszcza go w rzędzie istot boskich. To bezpośrednia prefiguracja jego przemiany w boga. Filozofia stojąca za odrzuceniem: zdyskwalifikowanie prac przez Eurysteusa wykonanych przy pomocy innych (praca II pokonanie Hydry Lerneńskiej) lub z wykorzystaniem sprytu i za pieniądze (praca V oczyszczenie Stajni Augiasza) ustanawia paradygmat moralny, że praca dla odkupienia musi być bezinteresowna i wymagać trudu, a nie tylko efektu. Wymień 12 prac Heraklesa – argumentacja maturalnaDla maturzysty 12 prac Heraklesa to nie tylko historia o walce z potworami, ale przede wszystkim gotowy materiał do argumentacji na tematy cierpienia, odkupienia, uporu, heroizmu oraz frazeologii.Herkulesowa praca – zadanie wymagające nadludzkiej siły i wytrwałości, wydające się niemożliwe do wykonania. Idealny argument do tematów o uporze, przełamywaniu barier i realizacji celów oraz życiowych ambicji. Można tego użyć w odniesieniu do Stanisława Wokulskiego ("Lalka"), który podejmuje heroiczną, choć beznadziejną, herkulesową pracę zdobycia serca Izabeli lub w kontekście Prometeusza (nadludzkie poświęcenie).Stajnia Augiasza – wielki nieporządek, bałagan (zwłaszcza w sferze moralnej, politycznej lub organizacyjnej), który wymaga radykalnych środków oczyszczenia. Używany do chaosu społecznego, opisu korupcji, moralnego upadku lub problemów, które zdają się niemożliwe do rozwiązania bez gwałtownej, rewolucyjnej zmiany (np. odniesienie do polskiego społeczeństwa w "Dziadach" cz. III lub potrzeby reform).Koszula Dejaniry – coś, co sprawia nieznośne cierpienie, okrutną mękę, od której nie można się uwolnić. Doskonały kontekst do tematów o bólu, który jest nieuchronny i wieczny (np. martyrologia narodu w romantyzmie, cierpienie bohatera dotkniętego fatum, które jest nie do uniknięcia, nawet po zmazaniu winy).
Inwokacja to najbardziej rozpoznawalny i emocjonalny fragment "Pana Tadeusza". Nie jest to tylko tekst piosenki ani piękny wiersz o Litwie, a manifest romantycznego wygnańca, z którego można skorzystać, aby stworzyć argumenty maturalne na temat tęsknoty, pamięci, tożsamości kulturowej i roli artysty. Pan Tadeusz – inwokacjaInwokacja (łac. invocatio, czyli wezwanie) to uroczysta i rozbudowana apostrofa skierowana do bóstwa, Muzy lub sił nadprzyrodzonych z prośbą o natchnienie i wsparcie w procesie tworzenia dzieła epickiego. Tradycyjnie jest umieszczana na początku utworu epickiego, aby wprowadzić czytelnika w ton i tematykę dzieła. Technika ta została zapożyczona z antycznych epopei (szczególnie "Iliady" Homera) i służyła nadaniu utworowi poważnego, podniosłego tonu. W "Panu Tadeuszu" Mickiewicz buduje u odbiorcy patriotyczny nastrój, wprowadza go w poświęcenie, oddanie i głęboką więź z ojczyzną. Inwokacja jest retorycznym wezwaniem podzielonym na dwie główne części adresowane kolejno:do Ojczyzny (Litwa) porównanej do zdrowia,do Panny Świętej jako patronki narodu z prośbą o cud.Inwokacja Pan Tadeusz – tekstLitwo! Ojczyzno moja! ty jesteś jak zdrowie.Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie,Kto cię stracił. Dziś piękność twą w całej ozdobieWidzę i opisuję, bo tęsknię po tobie.Panno Święta, co Jasnej bronisz CzęstochowyI w Ostrej świecisz Bramie! Ty, co gród zamkowyNowogródzki ochraniasz z jego wiernym ludem!Jak mnie dziecko do zdrowia powróciłaś cudem(Gdy od płaczącej matki pod Twoję opiekęOfiarowany, martwą podniosłem powiekęI zaraz mogłem pieszo do Twych świątyń proguIść za wrócone życie podziękować Bogu),Tak nas powrócisz cudem na Ojczyzny łono.Tymczasem przenoś moję duszę utęsknionąDo tych pagórków leśnych, do tych łąk zielonych,Szeroko nad błękitnym Niemnem rozciągnionych;Do tych pól malowanych zbożem rozmaitem,Wyzłacanych pszenicą, posrebrzanych żytem;Gdzie bursztynowy świerzop, gryka jak śnieg biała,Gdzie panieńskim rumieńcem dzięcielina pała,A wszystko przepasane, jakby wstęgą, miedząZieloną, na niej z rzadka ciche grusze siedzą.Inwokacja – analiza maturalnaMickiewicz dokonał w "Panu Tadeuszu" oryginalnej i celowej transformacji gatunkowej: klasyczny adresat (Muza) został zastąpiony utraconą Ojczyzną (Litwą) i Matką Bożą (Panną Świętą),zamiast czerpać natchnienie poeta inspiruje się osobistym doświadczeniem, stratą i tęsknotą, prosząc o ukojenie smutku wynikającego z emigracyjnej tułaczki oraz cud powrotu do ojczyzny. Ma to charakter romantycznego manifestu estetycznego. Mickiewicz powraca do beztroskich czasów dzieciństwa, sakralizuje osobiste doświadczenia (wspomnienia z dzieciństwa, zdrowie, Nowogródek) i nadaje im status równy klasycznemu natchnieniu.InterpretacjaInwokacja opiera się na trzech najważniejszych motywach, które stanowią doskonałe argumenty do wykorzystania w każdej maturalnej pracy pisemnej lub ustnej.1. Tęsknota jako stan twórczy Mickiewicz wprowadza refleksję egzystencjalną: wartość utraconej ojczyzny jest w pełni poznawalna dopiero w momencie jej bezpowrotnej straty. Podmiot liryczny wyraża to w centralnych wersach: "Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie, / Kto cię stracił." Stan kondycji: ojczyzna jako wartość "ty jesteś jak zdrowie" jest metaforą utraty fundamentalnego warunku życia, a tęsknota staje się stanem koniecznym do jej uświadomienia.Impuls twórczy: tęsknota i emigracja pozwalają Mickiewiczowi ujrzeć piękno Litwy "w całej ozdobie", co działa jest filtr pamięci, który wymazuje zło i niedoskonałości, pozostawiając jedynie idealny obraz. Cierpienie i strata są warunkiem koniecznym do prawdziwego poznania. 2. Motyw cudu i boskiej interwencji Zwrócenie się do Matki Bożej (Panny Świętej, Częstochowa, Ostra Brama) jest prośbą o cud powrotu do ojczyzny. Wymiar osobisty: Mickiewicz nawiązanie do własnego, autobiograficznego uzdrowienia w dzieciństwie (Jak mnie dziecko do zdrowia powróciłaś cudem...).Wymiar polityczny: po klęsce Powstania Listopadowego i fiasku działań zbrojnych, interwencja boska staje się polityczną metaforą ostatniej nadziei. Poeta, niezdolny do przywrócenia kraju siłą fizyczną, prosi o łaskę, która pozwoli mu opisać ten kraj, tym samym uwieczniając go w kulturze i literaturze poza zasięgiem zaborców.3. Rola pamięci i kreacja ArkadiiPodmiot liryczny jest utożsamiany z samym poetą, Adamem Mickiewiczem, przebywającym na emigracji w Paryżu. Akt kreacji: siła pamięci umożliwia poecie powrót do utraconej rzeczywistości, wyrażony w słowach: "widzę i opisuję".Kultura pamięci: Mickiewicz, przywołując Nowogródek (swoje miasto rodzinne) i sielankowe opisy krajobrazu (barwne nawiązania do przyrody), tworzy topos Arkadii – kraju nieskalanego, wiecznego. Ten akt ocalania za pomocą wspomnień miał wymiar terapeutyczny dla byłych powstańców i wygnańców, tworząc tzw. "kulturę pamięci" na emigracji. Środki stylistyczne i ich funkcja (język idealizacji)Inwokacja jest nasycona figurami retorycznymi, których zadaniem jest idealizacja utraconej Litwy i jej sakralizacja. Język staje się narzędziem do walki z traumą emigracyjną i smutną teraźniejszością pod zaborami poprzez rekreację rzeczywistości.Apostrofa, np. "Litwo! Ojczyzno moja!", "Panno Święta, co jasnej bronisz Częstochowy / I w Ostrej świecisz Bramie": bezpośrednie wezwanie, które nadaje podniosły ton i uosabia ojczyznę, czyniąc ją siłą twórczą oraz łączy wymiar osobisty z narodowym (Kult Matki Bożej jest motywem silnie zakorzenionym w polskiej tradycji, a połączenie symboli Częstochowy (centrum Polski) z Ostrą Bramą (Litwa/Wilno) symbolizuje dawną jedność Rzeczpospolitej Obojga Narodów).Wykrzyknienie (eksklamacja), np. "Litwo! Ojczyzno moja!": wzmacnia ekspresję tęsknoty i bólu. Inwersja (szyk przestawny), np. "Jasnej bronisz Częstochowy": uroczysty, archaizujący styl typowy dla epopei.Epitet, np. "gród zamkowy Nowogródzki, bursztynowy świerzop": idealizacja krajobrazu. Bursztynowy (złoty) świerzop (roślina) - przenosi krajobraz w sferę sacrum i wiecznego piękna, poza zasięg zaborców. Metafora, np. "martwą podniosłem powiekę": ukazanie kondycji podmiotu lirycznego jako stanu uśpienia duchowego, z którego wyrywa go tylko siła wspomnień. Ożywienie (personifikacja), np. "ciche grusze siedzą": antropomorfizacja natury tworzy sielankowy, spokojny i harmonijny obraz ojczyzny, gdzie wszystko jest trwałe i stabilne.Porównanie, np. "gryka jak śnieg biała": wzmacnia malarskość opisu, podkreślając nieskazitelność i czystość utraconego krajobrazu.Anafora, np. "Gdzie bursztynowy świerzop, gryka jak śnieg biała, / Gdzie panieńskim rumieńcem dzięcielina pała": powtórzenie słowa "gdzie" na początku kolejnych wersów tworzy wrażenie podniosłości i spaja fragment, wprowadzając czytelnika w opisywany krajobraz. Inwokacja – wnioski maturalne W przygotowaniach do egzaminu warto nie poprzestawać na streszczeniu, lecz połączyć Inwokację z szerszym kontekstem. Przed maturą dobrze zapamiętać kilka informacji. Transformacja gatunkowaInwokacja nie jest tylko naśladownictwem, ale świadomą modernizacją klasycznego wzorca epopei (zastąpienie Muzy Ojczyzną i Matką Bożą). Kim jest narrator?W Inwokacji przemawia podmiot liryczny poeta-emigrant (utożsamiany z samym Adamem Mickiewiczem) objawiający się jako wygnaniec, dla którego pamięć jest jedynym sposobem na powrót do utraconej ojczyzny. W dalszej części ustępuje miejsca narratorowi epickiemu. Trauma historycznaUtwór powstał po klęsce Powstania Listopadowego, stąd jego elegijny, tęskny charakter i funkcja terapeutyczna dla środowiska emigracyjnego (idea tworzenia "ku pokrzepieniu serc").Autobiograficzne elementyDziałają jako uwierzytelnienie uniwersalnego cierpienia. Mickiewicz wykorzystuje osobistą historię (miejsce, gdzie się wychował i gdzie doznał cudu uzdrowienia) do przekształcenia abstrakcyjnej krainy w realne, namacalne miejsce wspomnień. WersyfikacjaInwokacja jest napisana trzynastozgłoskowcem (7+6), co nadaje tekstowi melodyjności, podniosłego i rytmicznego charakteru, zgodnie z tradycją epopei.Inwokacja stanowi gotowy materiał do wykorzystania w pytaniach jawnych, zwłaszcza jako wyraz tęsknoty za ojczyzną, wolności i poświęcenia. Dodatkowo Mickiewicz udowadnia, że artysta, niezdolny do działania zbrojnego, dokonuje próby przywrócenia utraconego świata za pomocą słowa. A styl (idealizacja krajobrazu, apostrofa do Matki Bożej) nie jest jedynie ozdobnikiem, lecz narzędziem duchowego i kulturowego przetrwania oraz manifestacją miłości do kraju i silnej tożsamości z narodem polskim.
Pradawne opowieści, choć często są postrzegane jako zbiór fantastycznych historii o bogach i herosach, stanowiły dla ówczesnych ludzi pierwszą naukę, historię i kodeks moralny. Na maturze istotna jest nie tylko sama znajomość fabuły, ale przede wszystkim umiejętność klasyfikacji mitów i zrozumienia ich funkcji w kulturze, ponieważ motywy mitologiczne (zwane toposami i archetypami) powracają w literaturze różnych epok. Jakie są rodzaje mitów?Różnorodne mity odpowiadają na fundamentalne pytania ludzkości. To właśnie na ich podstawie dokonywany jest podział na kategorie. Zamiast zapamiętywać skomplikowane nazwy, warto skupić się na ich znaczeniu.Mity kosmogoniczne: opowiadają o tym, jak z pierwotnej pustki wyłonił się świat.Mity teogoniczne: skupiają się na narodzinach bogów, ustalają boski rodowód, hierarchię i podział władzy.Mity antropogeniczne: wyjaśniają, skąd wziął się człowiek i jakie jest jego miejsce w boskim świecie.Mity genealogiczne: koncentrują się na historii i pochodzeniu wielkich rodów, herosów czy plemion, uzasadniając ich wyjątkowy status i związane z nimi klątwy.Mity eschatologiczne: traktują o końcu świata i wizji życia pośmiertnego (Hades, Charon).Taka klasyfikacja ułatwia wykorzystanie mitów jako toposów i archetypów w wypracowaniach maturalnych.Rodzaje mitów i przykładyWszystkie wymienione poniżej przykłady znajdują się w obowiązkowej do przeczytania "Mitologii" Jana Parandowskiego, co czyni je idealnymi argumentami na maturze z języka polskiego.Mit kosmogonicznyTen typ mitów to odpowiedź na pytanie, jak powstał świat. Na egzaminie można wykorzystać opowieści o narodzinach świata z Chaosu, z którego wyłonili się pierwsi bogowie i żywioły, takie jak Gaja (Ziemia) oraz Uranos (Niebo). To idealny przykład, aby omówić motyw porządku wychodzącego z pierwotnego chaosu i uporządkowania świata.Mit teogonicznyTe mity koncentrują się na rodowodzie i życiu bogów. Opisują, skąd wzięli się poszczególni bogowie i jak ukształtowała się ich hierarchia. Najważniejszym wydarzeniem jest Tytanomachia – epicka, dziesięcioletnia wojna, w której młodzi Olimpijczycy pod wodzą Zeusa pokonali starsze pokolenie Tytanów. Zwycięstwo to jest niezbędne do omówienia motywu walki o władzę i ostatecznego ustanowienia boskiego porządku na Olimpie.Mit antropogenicznyTego rodzaju mity odpowiadają na fundamentalne pytanie o pochodzenie człowieka i jego relację z bogami. Na maturze istotny jest mit o Prometeuszu, który ulepił ludzi z gliny i łez, a następnie, kierowany miłością, podarował im ogień i oszukał bogów. Jest to idealny przykład do omówienia archetypu prometejskiego – wzoru postaci buntownika, który poświęca się dla ludzkości. Dodatkowy przykład to mit o Pandorze: opowieść o pierwszej kobiecie zesłanej jako kara za czyn Prometeusza. Niezbędny do omówienia motywu kobiety jako źródła nieszczęść i puszki jako źródła cierpienia. Mit genealogicznyTakie mity skupiają się na historii konkretnych, wielkich rodów, których losy często naznaczone są piętnem lub klątwą. Najważniejszym i najbardziej tragicznym przykładem jest cykl opowieści o rodzie Labdakidów, na którym ciążyło fatum. Historia Edypa, a później jego córki Antygony, jest pomocna przy analizie motywów takich jak klątwa rodowa, przeznaczenie i jego nieuchronność, co jest często omawiane w kontekście dramatu antycznego. Można wykorzystać także mit o Dedalu i Ikarze – historię o ojcu i synu, uciekających z labiryntu. Jest to podstawa archetypu ikaryjskiego (nieposłuszeństwa, pychy, tragicznej śmierci) oraz dedalowego (geniusz, rozsądek).Mit eschatologicznyTe mity dotyczą ostatecznego losu świata i życia pośmiertnego. Choć mitologia grecka nie skupia się na apokaliptycznej wizji końca świata, ważne jest zrozumienie wizji Hadesu – królestwa umarłych. Znajomość elementów, takich jak rzeka Styks, przewoźnik Charon czy Sąd nad duszami, pozwala na omówienie motywu podróży w zaświaty, śmierci i sprawiedliwości pośmiertnej, które powracają w literaturze każdej epoki.Rodzaje mitów i ich funkcjeZnajomość funkcji, jakie pełniły mity w starożytności, pomaga zinterpretować, dlaczego motywy mitologiczne (np. prometejski, ikaryjski, Syzyfa) są tak ważne w późniejszej literaturze. Stanowiły one bowiem uniwersalne narzędzie do interpretacji rzeczywistości – zarówno duchowej, jak i społecznej.Funkcja poznawcza (wyjaśnienie)Mity działały jak pierwotna nauka, zaspokajając podstawową ciekawość człowieka. Dawały proste, ale przekonujące wyjaśnienia dla wszystkich niezrozumiałych zjawisk, których nie dało się racjonalnie wytłumaczyć i w ten sposób porządkowały otaczającą rzeczywistość.Co tłumaczyły? Powstawanie burz, trzęsień ziemi, zmian pór roku (mit o Demeter i Persefonie), położenie gwiazd czy funkcjonowanie wulkanów (np. działanie Hefajstosa jako kowala pod Etną).Funkcja światopoglądowa (wartości i moralność)Mity to podstawa etyki, dostarczająca ludziom systemu wierzeń i wartości tworzących spójny obraz wszechświata. Ustanawiały zasady moralne, określając relacje między ludźmi i bogami. Pokazywały, co spotyka tych, którzy łamią boskie zakazy.Co definiowały? Relacje między ludźmi a bogami, zasady życia religijnego. Określały, co jest dobre, a co złe (pojęcie hybris, czyli kara za skandaliczną pychę, nadmierną pewność siebie, która spotkała np. Ikara, Niobe, Syzyfa, Tantala).Funkcja sakralna (kult i rytuał)Mity były scenariuszem dla obrzędów religijnych. Opisywały, jak czcić bogów, kiedy składać ofiary i jak organizować święta. Dostarczały wzorców, na których opierano rytuały i obrzędy ku czci bogów, organizując w ten sposób życie wspólnoty. Co organizowały? Uroczystości ku czci Dionizosa (teatr), igrzyska ku czci bogów olimpijskich, czy ceremonie pogrzebowe.Funkcja społeczna (tożsamość i władza)Poprzez mity wielkie rody mogły udowodnić swoje boskie pochodzenie, co legitymizowało ich władzę i hierarchię społeczną. Uzasadniały podział ról, obowiązków oraz odmienny status różnych grup społecznych.Co uzasadniały? Pochodzenie założycieli Rzymu (Romulus i Remus) jako synów boga Marsa, wyjątkowe prawa arystokracji wywodzącej swój ród od bogów (np. Heraklesa) lub tradycje danego plemienia.Czy rodzaje mitów pojawiają się na maturze?Analiza arkuszy maturalnych z ostatnich 5 lat pokazuje, że mitologia służy przede wszystkim jako kontekst do uniwersalnych motywów. Oznacza to, że CKE wymaga opanowania archetypów. W 2024 roku uczniowie musieli odwołać się do mitu o Demeter (mity antropogeniczne/teogoniczne) i porównać jej rozpacz z żalem w "Trenie X" Jana Kochanowskiego. Oba utwory, choć z różnych epok, łączy ten sam archetyp cierpiącej matki. Ta zasada dotyczy wszystkich motywów, a w tym:buntu prometejskiego: znajomość mitu o Prometeuszu (bunt jednostki w imię wyższych wartości) to uniwersalny kontekst do omówienia buntu Konrada z "Dziadów" cz. III czy nawet heroizmu doktora Rieux z "Dżumy".tragicznego wyboru: dylemat Antygony (wybór między prawem boskim a ludzkim) to model, który można wykorzystać do analizy każdego konfliktu tragicznego w literaturze późniejszych epok, od Szekspira po Żeromskiego.Wniosek jest prosty: to nie fabularne detale, a funkcja mitów stanowi najbardziej uniwersalny argument do wypracowań maturalnych.
Motyw cierpienia niezawinionego. Omów zagadnienie na podstawie znanych Ci fragmentów Księgi Hioba. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.Cierpienie stanowi nieodłączny element ludzkiego życia, co tłumaczy jego powszechną obecność w literaturze. Dzieła literackie najczęściej przedstawiają ten motyw w dwóch głównych ujęciach: jako cierpienie zawinione lub niezawinione. Niewątpliwie to drugie jest najbardziej dotkliwe, ponieważ jest narzucone i trzeba przeżyć je niezależnie od własnej woli. Motyw cierpienia niezawinionego - tezaCierpienie niezawinione to uczucie, która kształtuje postawy moralne oraz zachowanie postaci literackich. W efekcie, człowiek przyjmuje wobec niego różne reakcje: od całkowitej akceptacji po otwarty bunt.Motyw cierpienia niezawinionego - argumentacja Biblijny Hiob stanowi przykład postawy polegającej na pogodzeniu się z cierpieniem niezawinionym. Choć był człowiekiem sprawiedliwym, Bóg zesłał na niego wszelkie możliwe nieszczęścia: utracił cały dobytek, swoje dzieci, a w końcu sam został dotknięty trądem. Była to choroba uznawana wówczas za nieuleczalną, która pozbawiła go szacunku w oczach otoczenia (chorobę tę traktowano bowiem jako karę za wyjątkowo ciężkie grzechy).Męka, która go spotkała, była tak okrutna, że religijny Hiob nie potrafił jej zrozumieć. Początkowo milczał, później ogarnął go płacz. Mimo to, cały czas zachowywał ufność wobec Stwórcy, wierząc, że Jego zamiary są niezbadane, a wszystko, co go spotyka, musi mieć głębszy sens. Biblijny bohater nie utracił wiary choć poniósł ogromne straty. Okazał się wzorem heroicznej cierpliwości i w nagrodę za posłuszeństwo odzyskał utracone mienie i zdrowie, założył nową rodzinę i cieszył się szczęściem aż do późnej starości.Księga Hioba stawia fundamentalne pytanie o sens cierpienia. Jedyną odpowiedzią, jaką można w niej odnaleźć, jest ujęcie cierpienia jako próby, której Bóg poddaje człowieka, aby sprawdzić siłę jego wiary i ufności. Może na nią zostać wystawiony każdy z nas.Motyw cierpienia niezawinionego - kontekstAby zilustrować temat cierpienia, warto omówić jeden wybrany utwór, na przykład z okresu II wojny światowej. Pasują tu takie dzieła jak:film "Pianista",kadr z filmu "Pianista"opowiadanie Tadeusza Borowskiego "Proszę państwa do gazu",reportaż Hanny Krall "Zdążyć przed Panem Bogiem", "Inny świat" Gustawa Herlinga-Grudzińskiego.Motyw cierpienia pojawia się również w: "Zbrodni i karze" Fiodora Dostojewskiego - cierpienie psychiczne dotyka Raskolnikowa po popełnieniu zbrodni,"Dziadach" cz. III Adama Mickiewicza - występuje jako martyrologia narodu,"Lalce" Bolesława Prusa - gdzie Stanisław Wokulski cierpi z powodu niespełnionego uczucia do Izabeli Łęckiej.Motyw cierpienia niezawinionego - podsumowanieBohaterowie utrwaleni na kartach tych dzieł pokazują odbiorcy, jakie postawy można przyjąć wobec napotkanych nieszczęść. Niektórzy przyjmują cierpienie z pokorą (jak biblijny Hiob), inni zaś buntują się, aktywnie szukając wyjścia z trudnej sytuacji. Nieszczęściu można się poddać, akceptując je, lub mu się przeciwstawić. Topos cierpienia jest zatem tematem uniwersalnym, podejmowanym przez wszystkie dziedziny sztuki, nie tylko przez dzieła literackie. Poznaj kompleksowo opracowane odpowiedzi do pytań jawnych na maturę 2026 i przygotuj się na egzamin zgodnie z aktualnymi wymaganiami CKE.
Winkelriedyzm to centralna idea dramatu "Kordian" Juliusza Słowackiego i jednocześnie polemika z koncepcją mesjanizmu Adama Mickiewicza. To jedna z najważniejszych koncepcji polskiego romantyzmu, bezpośrednio odpowiadająca na dylemat: jak walczyć o niepodległość? Polska Winkelriedem narodówWinkelriedyzm został nazwany na cześć poświęcenia własnego życia dla dobra ojczyzny przez Arnolda Winkelrieda - legendarnego, szwajcarskiego żołnierza, który w bitwie pod Sempach (1386 r.) przyjął na własną pierś wrogie włócznie, by otworzyć swojej armii drogę do zwycięstwa. W polskiej literaturze romantycznej postawa Winkelrieda stała się symbolem heroizmu oraz buntu przeciwko bierności i letargowi. Winkelriedyzm to postawa czynnego poświęcenia jednostki bądź całego narodu na rzecz wolności innych. Koncepcja Polska Winkelriedem narodów w dramacie Juliusza Słowackiego "Kordian" oznacza, że rola kraju w walce z carskim absolutyzmem (Świętym Przymierzem) nie sprowadza się do duchowego cierpienia, lecz militarne i krwawe działanie. Rola Polski miała polegać na:aktywnym buncie: główny sens tkwił w działaniu, a nie w biernym znoszeniu losu,czynnym ataku: Polska miała być "włócznią" wymierzoną w absolutyzm,poświęceniu: własna, świadoma ofiara narodu miała sprowokować do zrywów wolnościowych inne uciskane kraje.Winkelriedyzm, a mesjanizm Winkelriedyzm to bezpośrednia polemika Słowackiego z ideą mesjanizmu Adama Mickiewicza wyrażoną w III części "Dziadów" (mesjanizm, Polska Chrystusem narodów). Choć obie koncepcje opierały się na głębokim przekonaniu o wyjątkowym posłannictwie narodu polskiego, różniły się w kwestii metody prowadzącej do zbawienia i wolności. Winkelriedyzm głosił, że trzeba aktywnie uderzyć, aby zdobyć wolność, a mesjanizm, że trzeba cierpieć, aby na nią zasłużyć. Winkelriedyzm, Juliusz SłowackiInspiracją była postać świeckiego żołnierza Winkelrieda. To idea aktywnego poświęcenia, zgodnie z którą Polska ma wziąć na siebie cios wrogów (zaborców), aby umożliwić i sprowokować zrywy wolnościowe innych narodów europejskich. Ma ona charakter świecki, militarny i doczesny. Metodą jest bunt i czyn - walka ma być krwawym aktem tu i teraz, a rolą jednostki jest podejmowanie heroicznych działań i stawianie oporu.Mesjanizm, Adam MickiewiczInspiracją została postać sakralna Jezusa Chrystusa. To mistyczna idea odkupienia, zgodnie z którą Polska została wybrana do cierpienia, stając się Chrystusem Narodów. Ma ona charakter sakralny, mistyczny i religijny. Metodą jest bierne znoszenie cierpień i martyrologia - wolność nadejdzie przez duchową ofiarę, a postawa jednostki przejawia się przez gloryfikowanie cierpienia i męczeństwa.Winkelriedyzm - KordianIdea winkelriedyzmu jest nierozerwalnie związana z przemianą tytułowego bohatera dramatu Słowackiego i jednocześnie stanowi przedmiot krytyki autora. Monolog na Mont Blanc jest momentem przebudzenia ideowego. Kordian po przejściu kryzysu duchowego (rozczarowanie miłością i Europą), stojąc ponad chmurami, odnajduje sens życia w poświęceniu:"Ludy! Winkelried ożył! Polska Winkelriedem narodów!"W tej chwili postać targana samotnością i nadwrażliwością, przyjmuje posłannictwo samotnego czynu - zabicia cara, które ma stać się impulsem do powstania.Winkelriedyzm - wnioski do maturySłowacki, choć opowiadał się za działaniem i buntem, a nie biernym "snem narodowym", uważał, że nieprzygotowany heroizm jednostki musi zakończyć się klęską. Porażka Kordiana wynikała z:samotności: akt ten był indywidualny (solus communio), a nie zbiorowy, brak poparcia narodu (spiskowcy odrzucają jego pomysł), irracjonalności: Doktor (symbol cynizmu lub racjonalizmu) wskazuje na absurdalność zamachu: "Ty chciałeś zabić widmo, poświęcić się za nic". W rezultacie Kordian ukazuje ograniczenia i trudności w praktycznej realizacji idei winkelriedyzmu. Aktywna ofiara, choć szlachetna, okazuje się nieefektywna i bezsensowna, jeśli jest podejmowana bez wsparcia narodu i przywództwa.
Ferie zimowe trwają łącznie sześć tygodni. Ten okres jest podzielony na trzy tury: I tura: 19 stycznia - 1 lutego 2026II tura: 2 lutego - 15 lutego 2026III tura: 16 lutego - 1 marca 2026Zobacz, kiedy dokładnie masz dwa tygodnie zasłużonego wolnego od szkoły na poniższej alfabetycznej liście województw. Ferie zimowe 2026 dolnośląskieWrocław i całe województwo dolnośląskie rozpoczynają ferie zimowe w środku sezonu (II tura).Termin: 2 lutego - 15 lutego 2026 Ferie zimowe 2026 kujawsko-pomorskieUczniowie z regionu kujawsko-pomorskiego cieszą się dwutygodniową przerwą w II turze. Termin: 2 lutego - 15 lutego 2026Ferie zimowe 2026 lubelskieWojewództwo lubelskie zamyka sezon zimowego wypoczynku, mając wolne w III turze.Termin: 16 lutego - 1 marca 2026Ferie zimowe 2026 lubuskieSzkoły z województwa lubuskiego, podobnie jak z wielu regionów zachodniej Polski, mają dwutygodniową przerwę na przełomie lutego i marca, co przypada na III turę sezonu.Termin: 16 lutego - 1 marca 2026Ferie zimowe 2026 łódzkieUczniowie w Łodzi i okolic udają się na dwutygodniowy odpoczynek w II turze.Termin: 2 lutego - 15 lutego 2026Ferie zimowe 2026 małopolskieMałopolska, centralny punkt turystyki górskiej, ma ferie zimowe w II turze. To tradycyjnie oznacza największy szczyt sezonu w kurortach.Termin: 2 lutego - 15 lutego 2026 Ferie zimowe 2026 mazowieckieUczniowie z Warszawy i Mazowsza mają wolne jako jedni z pierwszych - ich odpoczynek wypada w I turze.Termin: 19 stycznia - 1 lutego 2026Ferie zimowe 2026 opolskieOpolszczyzna rozpoczyna swoją dwutygodniową przerwę od nauki w II turze ferii.Termin: 2 lutego - 15 lutego 2026Ferie zimowe 2026 podkarpackiePodkarpacie, podobnie jak inne regiony wschodniej Polski, ma wolne w III turze, co zamyka harmonogram ferii zimowych 2026.Termin: 16 lutego - 1 marca 2026Ferie zimowe 2026 podlaskiePodlasie, wraz z Mazowszem, inauguruje zimowy wypoczynek w I turze.Termin: 19 stycznia - 1 lutego 2026Ferie zimowe 2026 pomorskieGdańsk, Sopot, Gdynia i województwo pomorskie startują z feriami w I turze - to jedna z najwcześniejszych możliwości na wyjazd.Termin: 19 stycznia - 1 lutego 2026Ferie zimowe 2026 śląskieKatowice i województwo śląskie, jeden z najliczniejszych regionów pod względem liczby uczniów, ma wolne w III turze.Termin: 16 lutego - 1 marca 2026Ferie zimowe 2026 świętokrzyskieKielce i region świętokrzyski rozpoczynają przerwę od nauki w I turze ferii.Termin: 19 stycznia - 1 lutego 2026Ferie zimowe 2026 warmińsko-mazurskieOlsztyn, Warmia i Mazury mają wolne w I turze, otwierając sezon zimowych wyjazdów.Termin: 19 stycznia - 1 lutego 2026Ferie zimowe 2026 wielkopolskiePoznań i cała Wielkopolska odpoczywają w III turze - to ostatni z terminów ferii zimowych.Termin: 16 lutego - 1 marca 2026Ferie zimowe 2026 zachodniopomorskieRegion zachodniopomorski rozpoczyna ferie w II turze.Termin: 2 lutego - 15 lutego 2026
Rok szkolny to nie tylko same obowiązki, zadania domowe, odpowiedzi, kartkówki i sprawdziany. To też wiele okazji do odpoczynku - czy to w domu, czy podczas wyjazdów. Poniżej pełna rozpiska dni wolnych w roku szkolnym 2025/2026, która ułatwi planowanie czasu wolnego od nauki. Kalendarz szkolny 2025/2026 W roku szkolnym 2025/2026 uczniowie będą chodzić do szkoły przez 188 dni. Wolnego przez cały okres nauki nazbierało się aż 177 dni, wliczając weekendy, święta, przerwy i ferie. Odgórnie ustalone dni wolne to zarówno daty stałe (co roku w tym samym terminie), jaki ruchome (każdego roku wypadające inaczej). Początek roku szkolnego - data ruchoma: 1.09.2025 (poniedziałek)Oficjalna data rozpoczęcia zajęć dydaktycznych może być przesunięta, jeśli 1 września wypada w weekend. Wtedy rok szkolny startuje w pierwszy, następny dzień powszedni. W tym roku 1 września przypadł na poniedziałek, kiedy to w szkołach odbyły się uroczyste apele. Dzień Edukacji Narodowej - data stała: 14.10.2025 (wtorek)Wiele placówek traktuje święto nauczyciela jako dzień wolny od zajęć dydaktycznych. Decyzja o braku nauki należy do dyrektora szkoły i może być formalnie zaliczona do puli dni dyrektorskich.Wszystkich Świętych - data stała: 1.11.2025 (sobota)Jest to dzień ustawowo wolny, jednak w 2025 roku wypada w weekend, co oznacza brak dodatkowego wolnego dnia w ciągu tygodnia. Narodowe Święto Niepodległości - data stała: 11.11.2025 (wtorek)Następny dzień ustawowo wolny. Ten termin stwarza pierwszą szansę na długi, 4-dniowy weekend (od soboty do wtorku), jeśli dyrekcja szkoły ogłosi poniedziałek 10-ego listopada dniem dyrektorskim. Przerwa bożonarodzeniowa - data ruchoma: 22.12.2025 (poniedziałek)W tym roku uczniowie mają wolne od 22 grudnia. Chociaż formalna przerwa bożonarodzeniowa kończy się 31 grudnia, to korzystny układ Nowego Roku (1.01czwartek) i Święta Trzech Króli (6.01, wtorek) może wydłużyć ją aż do 16 dni wolnego. Nowy Rok - data stała: 1.01.2026 (czwartek)To już kolejny ustawowo wolny dzień. Jego czwartkowe położenie w 2026 roku spaja przerwę bożonarodzeniową i Święto Trzech Króli, tworząc okazję do wydłużenia wolnego od szkoły do wspomnianych powyżej 16 dni, jeśli dyrektor ogłosi dzień wolny na piątek 2-ego stycznia.Święto Trzech Króli - data stała: 6.06.2026 (wtorek)I jeszcze jeden dzień ustawowo wolny, który zamyka świąteczno-noworoczny wypoczynek. Dzień ten daje dodatkową szansę na przedłużenie wolnego, jeśli placówka zdecyduje się na dni dyrektorskie w poniedziałek 5-ego stycznia. Ferie zimowe - data ruchoma: styczeń/marzec 2026Rotacyjny podział na 3 terminy pozwala uniknąć zatłoczonych stoków narciarskich czy popularnych kurortów wypoczynkowych. 19 stycznia 2026 - 1 lutego 2026: mazowieckie, pomorskie, podlaskie, świętokrzyskie, warmińsko-mazurskie,2 lutego 2026 - 15 lutego 2026: dolnośląskie, kujawsko-pomorskie, łódzkie, zachodniopomorskie, małopolskie, opolskie,16 lutego 2026 - 1 marca 2026: podkarpackie, lubelskie, wielkopolskie, lubuskie, śląskie.Przerwa wielkanocna - data ruchoma: 2.04.2026 (czwartek)Wiosenna przerwa świąteczna obejmuje 6 dni wolnych: od 2-ego (Wielki Czwartek) do 7-ego kwietnia (wtorek po Wielkanocy). Powrót do szkoły wypada na 8 kwietnia. Zakończenie roku szkolnego dla maturzystów - data ruchoma: 24.04.2026 (piątek)To ważny termin dla uczniów ostatnich klas szkół ponadpodstawowych. W przeciwieństwie do reszty szkoły, dla maturzystów rok szkolny kończy się już w kwietniu. Jest to spowodowane rozpoczynającą się sesją egzaminów maturalnych, które tradycyjnie startują na początku maja.Majówka (Święto Pracy i Święto Konstytucji 3 maja) - daty stałe: 1.05, 3.05 2026 (piątek, niedziela)Najbliższa majówka przyda częściowo na weekend. 1 maja wypada w piątek, a 3 maja w niedzielę, co zapewnia 3-dniowy wypoczynek. Zaraz po majówce startują matury! Boże Ciało - data ruchoma: 4.06.2026 (czwartek)Dzień ustawowo wolny, który stanowi ostatnią okazję do stworzenia 4-dniowego, długiego weekendu. Potwierdzenie dnia dyrektorskiego na piątek 5-ego czerwca tworzy okazję do wypoczynku i wyjazdów. Zakończenie roku szkolnego: data ruchoma: 26.06.2026 (piątek)Oficjalna data zakończenia zajęć dydaktycznych i symboliczny początek blisko 9-tygodniowych wakacji. Zazwyczaj w ostatnim tygodniu uczniowie mają już wystawione oceny i nie odbywają się lekcje. Dni dyrektorskie - ile dodatkowego wolnego? Każda szkoła ma do dyspozycji dni wolne, które wyznacza dyrekcja. Ich ilość zależy od typu placówki:szkoły podstawowe: do 8 dni,licea, technika: do 10 dni.Dni dyrektorskie zazwyczaj są wyznaczane na czas: egzaminów, matur czy też dla wydłużenia przerw świątecznych i długich weekendów. Uczniowie zazwyczaj spędzają ten czas poza szkołą, jednak sama placówka jest zobowiązana do zapewnienia zajęć (głównie na świetlicy) dla tych, którzy tego potrzebują. Dokładna rozpiska dni dyrektorskich jest dostępna na stronie danej szkoły lub w dzienniku elektronicznym.
Przed maturą wiele pozornie oczywistych pytań sprawia trudności. Nawet i później, w momencie, kiedy maturzysta ma już przed sobą arkusz i rozwiązuje poszczególne zadania, często zastanawia się nad odpowiedzią kilka razy i wątpi, że może być taka prosta, na jaką wygląda. Liczby naturalne Status zera (0) to jeden z najbardziej uporczywych dylematów matematyki. Dlaczego? Bo zależy od przyjętej "umowy". Matematycy podzielili się bowiem na dwie grupy.Ekipa tradycyjna (czyli "liczby liczące")Skład: {1,2,3,4,…}To podejście ze wczesnego etapu nauki w niektórych krajach anglojęzycznych. Liczby naturalne są używane do liczenia (np. mam 3 jabłka) lub porządkowania (np. jestem 1. w kolejce). Zero (0) oznacza zatem brak. Skoro nic nie liczy, to nie jest liczbą naturalną – jest tożsama z niczym. Ekipa formalna (czyli "liczby nieujemne")Skład: {0,1,2,3,4,…}To podejście dominujące w nowoczesnej, zaawansowanej matematyce (teoria zbiorów, algebra). W tej definicji zero (0) jest:fundamentem logicznym: zero to punkt startowy całego systemu liczb. rozwiązaniem programistycznym: w informatyce prawie zawsze liczy się "od zera".Czy 0 jest liczbą naturalną – maturaW podręcznikach, programach nauczania i oficjalnych materiałach CKE zbiór liczb naturalnych jest definiowany jako zbiór liczb całkowitych nieujemnych: N={0,1,2,3,4,…}. Mimo przyjętej definicji CKE często doprecyzowuje wytyczne egzaminacyjne, używając w zadaniach maturalnych zwrotu "dla każdej liczby naturalnej 𝑛 ≥ 1". To ułatwia maturzystom sprawę, pozwalając skupić się na rozwiązaniu i podaniu odpowiedzi, zamiast na rozważaniach, czym są liczby naturalne. Do zapamiętania przed maturą z matematykiZero (0) jest liczbą naturalną (N). Jeśli CKE chce wykluczyć zero ze zbioru liczb naturalnych, zrobi to za pomocą precyzyjnego warunku. To proste rozróżnienie umożliwia prawidłowe rozwiązanie każdego zadania. Najważniejsze jest dokładne sprawdzanie treści zadania, aby wiedzieć, którą zastosować regułę: ogólną: jeśli w zadaniu pojawia się po prostu zbiór liczb naturalnych bez żadnego dodatkowego warunku, to zgodnie z obowiązującą definicją CKE 0∈N.kontekstową: w zadaniach, w których n pełni funkcję numeru, pozycji lub indeksu, CKE precyzyjnie określa warunek n≥1 lub inny konkretny zakres.
Co będzie na maturze? Potocznie określane jako lektury z gwiazdką to pewniaki na egzaminie z polskiego, zarówno na części pisemnej, jak i ustnej. Pod tym pojęciem kryje się dość obszerna lista obowiązkowych pozycji do przeczytania i zrozumienia. Poniżej przystępne przypomnienie, które pomoże ogarnąć maturalny kanon bez strachu przed błędem kardynalnym.Lektury z gwiazdką – liceumMatura z języka polskiego w 2026 roku stawia przed uczniami konkretne wyzwania, a jednym z najważniejszych jest opanowanie lektur. "Gwiazdka" wskazuje na pozycje, których problematyka i treść mogą stanowić główny temat wypracowania lub pytań. Książki bez tego oznaczenia mają charakter uzupełniający. Od 2025 roku nastąpiła zmiana - oznaczenie gwiazdki zastąpiła lista lektur obowiązkowych. Obejmuje ona pozycje na poziomie podstawowym i rozszerzonym, które maturzysta musi bezwzględnie znać pod względem fabuły, problematyki, głównych bohaterów oraz kontekstu literackiego i kulturowego.Lektury z gwiazdką – matura 2026Lista lektur na maturę 2026 jest podzielona na dwa poziomy: podstawowy i rozszerzony - w drugim przypadku to dodatkowe pozycje. Niektóre utwory należy przeczytać w całości, a inne tylko we fragmentach. To rozwiązanie ma ułatwić zadanie - zamiast przerabiać od deski do deski wszystkie obszerne dzieła, można skupić się na najważniejszych fragmentach, co oszczędza sporo czasu.Lektury do omówienia w całości - poziom podstawowy Antygona, SofoklesDlaczego w całości? Dzieło Sofoklesa wprowadza w uniwersalne motywy, które powracają w literaturze przez wieki, takie jak konflikt tragiczny, walka jednostki z prawem państwowym oraz starcie prawa boskiego z ludzkim. Daje podstawy do analizy dylematów moralnych i tragicznych wyborów, które są istotne w kontekście maturalnym. Makbet, William SzekspirDlaczego w całości? Ta tragedia to dogłębne studium psychologiczne na temat destrukcyjnej siły władzy i ambicji. Na maturze pozwala na omówienie motywu winy i kary, szaleństwa oraz wpływu czynników zewnętrznych na moralny upadek człowieka. Uczniowie mogą na jej przykładzie pokazać, jak wolna wola kształtuje ludzki los, w odróżnieniu od antycznego fatum. Skąpiec, MolierDlaczego w całości? Jako komedia charakterów, utwór pozwala na analizę motywu pieniądza, który niszczy relacje rodzinne. Uczy, jak satyra i humor mogą służyć krytyce społecznych patologii i pokazywać, że obsesja na punkcie dóbr materialnych prowadzi do utraty prawdziwego szczęścia. wybrane satyry (np. Do króla, Pijaństwo, Żona modna, Świat zepsuty) i bajki (np. Ptaszki w klatce, Szczur i kot, Dewotka, Kruk i lis, Jagnię i wilcy), Ignacy KrasickiDlaczego w całości? Te utwory są genialnym narzędziem do analizy społeczeństwa i mechanizmów władzy. Autor uczy, jak patrzeć krytycznie na świat i ludzi, demaskować fałsz i obłudę. W satyrach posługując się ironią i komizmem, krytykuje wady, takie jak pijaństwo, bezkrytyczne naśladowanie obcych wzorców czy zacofanie sarmackiej szlachty, ale też wzywa do naprawy państwa i obrony wartości, bez których naród może upaść. W bajkach natomiast Krasicki przekazuje uniwersalne prawdy moralne i społeczne, np. bezwzględność prawa silniejszego, a także demaskuje hipokryzję i uprzedzenia. Dziady cz. II, Adam MickiewiczDlaczego w całości? Ta część dramatu to magiczny obrzęd, w którym świat żywych i umarłych spotyka się, by rozliczyć grzechy. Utwór uczy nas o odpowiedzialności za innych i o moralności, pokazując, że każdy zły uczynek ma swoje konsekwencje. To kluczowy tekst do omówienia motywu sprawiedliwości i porządku moralnego. Balladyna, Juliusz SłowackiDlaczego w całości? To dramat o morderstwach i żądzy władzy, ujęty w formę baśni. Tytułowa bohaterka, zaślepiona ambicją, dopuszcza się zbrodni, ale nie ucieka przed karą. To lektura idealna do rozważania, jak daleko może posunąć się człowiek, by zdobyć to, czego pragnie oraz, czy może uciec od konsekwencji swoich czynów. Zemsta, Aleksander FredroDlaczego w całości? Klasyka polskiej komedii, która śmieszy, ale i uczy. Opowiada o sąsiedzkiej kłótni, która staje się pretekstem do pokazania typowych polskich wad, np. braku zgody. To świetny przykład, jak można pisać o poważnych sprawach w dowcipny sposób. Dziady cz. III, Adam MickiewiczDlaczego w całości? Centralne dzieło polskiego romantyzmu, które porusza tematy narodowego cierpienia i walki o niepodległość. Ważne są w nim dwie postawy: buntownicza postawa Konrada, który rzuca wyzwanie Bogu, oraz pokora księdza Piotra. Zrozumienie tych dwóch perspektyw jest niezbędne na maturze. Lalka, Bolesław PrusDlaczego w całości? To prawdziwa panorama polskiego społeczeństwa, w której wątek miłosny Wokulskiego do Izabeli Łęckiej staje się pretekstem do opisania problemów epoki. Prus przedstawia upadek arystokracji, rodzącą się burżuazję i ideę pracy u podstaw, co czyni książkę idealnym źródłem argumentów na tematy związane z pieniędzmi, miłością i społecznymi barierami. Zbrodnia i kara, Fiodor DostojewskiDlaczego w całości? Głęboka powieść psychologiczna, która wnikliwie analizuje motywy zbrodni i jej konsekwencje. Bohater, Rodion Raskolnikow, zabija, by sprawdzić swoją teorię "nadczłowieka", ale szybko przekonuje się, że żadna ideologia nie ukoi wyrzutów sumienia. To doskonały przykład do omówienia tematów winy, moralności i wewnętrznej walki człowieka. Wesele, Stanisław WyspiańskiDlaczego w całości? Ten dramat to symboliczny portret polskiego społeczeństwa na początku XX wieku. Ukazuje podziały, brak porozumienia między chłopstwem a inteligencją, a także marazm, który hamuje walkę o wolność. Należy dokładnie znać główne postacie i ich symboliczne znaczenie. Przedwiośnie, Stefan ŻeromskiDlaczego w całości? Powieść jest niezbędna do zrozumienia dylematów Polski odrodzonej po 1918 roku. Daje możliwość analizy utopijnych wizji, takich jak „szklane domy”, i skonfrontowania ich z bolesną rzeczywistością. Umożliwia omówienie procesu dojrzewania młodego bohatera na tle historycznych i politycznych przemian. Proszę państwa do gazu, Tadeusz BorowskiDlaczego w całości? Zbiór wstrząsających opowiadań, które dają perspektywę życia w obozie koncentracyjnym. Borowski opisuje, jak system obozowy niszczył ludzką godność i zmuszał do nieludzkich wyborów. Lektura idealna do pisania o wojnie, totalitaryzmie i moralności w ekstremalnych warunkach. Zdążyć przed Panem Bogiem, Hanna KrallDlaczego w całości? To reportaż, a nie fikcja. Krall rozmawia z Markiem Edelmanem, jednym z przywódców powstania w getcie, o heroizmie, ludzkiej godności i wyborach, jakich musieli dokonywać w obliczu zagłady. To ważna lekcja o pamięci i walce o człowieczeństwo. Dżuma, Albert CamusDlaczego w całości? Powieść o epidemii, która staje się metaforą zła w świecie. Camus pokazuje, jak ludzie reagują na zagrożenie – jedni uciekają, inni się buntują, a jeszcze inni heroicznie walczą. To książka o solidarności, moralnych wyborach i sensie ludzkiego działania w obliczu absurdu. Rok 1984, George OrwellDlaczego w całości? Wstrząsająca wizja totalitarnego świata przyszłości, w którym partia kontroluje myśli i uczucia obywateli. Opowieść o utracie wolności, propagandzie i buncie, który wydaje się z góry skazany na porażkę. To tekst, który uczy, jak cenną wartością jest wolność i niezależność myślenia. Tango, Sławomir MrożekDlaczego w całości? Groteskowy dramat, który pokazuje absurdalny konflikt między pokoleniami – starszymi, którzy odrzucili tradycję, a młodszymi, którzy próbują do niej wrócić. Mrożek zadaje ważne pytania o formę, rewolucję i sens buntu. Fragmenty lektur - poziom podstawowy Biblia (Księga Rodzaju, Księga Hioba, Księga Koheleta, Księga Psalmów, Apokalipsa św. Jana)Dlaczego we fragmentach? To zdecydowanie fundament kultury europejskiej. Wystarczy znać wybrane fragmenty, w których znajdują się najważniejsze, uniwersalne motywy powracające w literaturze przez wieki. Chodzi tu o takie tematy jak stworzenie świata i człowieka, grzech, obietnica zbawienia (Księga Rodzaju), niezawinione cierpienie (Księga Hioba), marność życia, przemijanie, poszukiwanie sensu (Księga Koheleta), miłość, pokuta (Pieśń nad Pieśniami) czy Koniec świata, Sąd Ostateczny, walka dobra ze złem (Apokalipsa św. Jana). Mitologia, cz. I Grecja, Jan ParandowskiDlaczego we fragmentach? Mitologia grecka to kopalnia archetypów i wzorców, które na stałe weszły do literatury. Poznanie jej we fragmentach wystarczy, żeby wiedzieć skąd wzięły się takie postacie jak Prometeusz (symbol buntu i poświęcenia) czy topos tułacza i wędrowca, którego pierwowzorem jest Odyseusz. Bez znajomości tych mitów trudno jest zrozumieć, dlaczego bohaterowie późniejszych epok postępują tak, a nie inaczej.Homer, IliadaDlaczego we fragmentach? Epos o wojnie, honorze i zemście. Opowiada o bohaterskich czynach i tragicznych wyborach, co sprawia, że jest doskonałym przykładem do omówienia motywu fatum i ludzkiego losu. Lament świętokrzyskiDlaczego we fragmentach? Niezwykle ważny utwór, który ukazuje cierpienie Matki Boskiej pod krzyżem. Pozycja obowiązkowa do omawiania motywu cierpienia w literaturze. Rozmowa Mistrza Polikarpa ze ŚmierciąDlaczego we fragmentach? Traktat o tym, jak kruche jest życie. Utwór ma charakter dydaktyczny i uczy, że wobec śmierci wszyscy jesteśmy równi. Pieśń o RolandzieDlaczego we fragmentach? Ten utwór to przykład etosu rycerskiego i heroizmu, który mówi o honorze i walce za wiarę i ojczyznę. Pan Tadeusz, Księgi I, II, IV, X, XI, XII, Adam MickiewiczDlaczego we fragmentach? Polska epopeja narodowa, w której należy skupić się na motywach miłości, konfliktu i tęsknoty za utraconą ojczyzną, które są kluczowe dla epoki romantyzmu. Potop, Henryk SienkiewiczDlaczego we fragmentach? Powieść historyczna, napisana "ku pokrzepieniu serc". Opowiada o walce Polaków z potopem szwedzkim i jest pełna motywów patriotyzmu, honoru i miłości do ojczyzny. Chłopi, Władysław Stanisław ReymontDlaczego we fragmentach? To epicka opowieść o życiu wiejskiej społeczności, która ukazuje, jak wielki wpływ na bohaterów mają rytm natury i tradycje religijne. Ferdydurke, Witold GombrowiczDlaczego we fragmentach? Niesamowita i trudna lektura, która bawi się formą i językiem. Gombrowicz krytykuje w niej społeczeństwo, które narzuca nam maski ("gęby") i zmusza do udawania kogoś, kim nie jesteśmy. To obowiązkowa pozycja do pisania o buncie, niedojrzałości i ucieczce od narzuconych schematów. Inny świat, Gustaw Herling-GrudzińskiDlaczego we fragmentach? Poruszająca opowieść o życiu w sowieckim łagrze. Grudziński opisuje, jak nieludzki system niszczy człowieka, a jednocześnie pozwala mu zachować godność. Ważna lektura do omawiania motywów totalitaryzmu i dehumanizacji. Lektury do omówienia w całości - poziom rozszerzony Treny (jako cykl poetycki), Jan KochanowskiDlaczego w całości? Cykl poetycki, w którym autor przelewa na papier swój ogromny żal po śmierci ukochanej córeczki. To lektura idealna do dyskusji o cierpieniu, kryzysie wiary i próbie pogodzenia się z losem. Poeta, który dotąd pisał o radości życia, nagle musi zmierzyć się z największym bólem, co całkowicie zmienia jego światopogląd. Hamlet, William SzekspirDlaczego w całości? Arcydzieło literatury światowej, które stało się archetypem tragedii. Opowiada o księciu, który próbuje pomścić śmierć ojca, ale wikła się w intrygi i wewnętrzne rozterki. To pozycja obowiązkowa do analizy ludzkiej psychiki, motywu zemsty i sensu ludzkiego życia. Kordian, Juliusz SłowackiDlaczego w całości? Historia młodego człowieka, który chce dokonać wielkiego czynu, by ratować ojczyznę, ale jego wrażliwość i samotność sprawiają, że nie potrafi zrealizować swoich planów. Kluczowe jest zrozumienie, że Słowacki w tym dziele krytykuje ideę walki zbrojnej i pokazuje, że prawdziwa siła tkwi gdzie indziej. Mistrz i Małgorzata, Michaił BułhakowDlaczego w całości? Fantastyczna, pełna humoru i absurdu powieść, która opowiada o wizycie szatana w Moskwie. Bułhakow porusza w niej uniwersalne tematy miłości, zdrady, walki dobra ze złem i roli artysty. Lektura, która zaskakuje i pozwala na głęboką analizę filozoficzną. Szewcy, Stanisław Ignacy WitkiewiczDlaczego w całości? Witkacy w tym eksperymentalnym dramacie przedstawia wizję rewolucji, która z czasem staje się jeszcze większym koszmarem niż dotychczasowy porządek. To doskonały materiał do dyskusji o totalitaryzmie, konflikcie klasowym i upadku wartości w cywilizacji. Mała Apokalipsa, Tadeusz KonwickiDlaczego w całości? To surrealistyczna powieść, która w krzywym zwierciadle pokazuje absurd życia w totalitarnym systemie PRL-u. Mówi o marazmie, braku nadziei i o tym, jak jednostka próbuje odnaleźć się w opresyjnej rzeczywistości. Antygona w Nowym Jorku, Janusz GłowackiDlaczego w całości? Dramat jest doskonałym przykładem reinterpretacji antycznego mitu w kontekście współczesnym. 1 Pozwala na porównanie postaw Antygony i jej współczesnej odpowiedniczki, Anity, w walce o godność ludzką. 2 Analiza dzieła Głowackiego uczy dostrzegać uniwersalne wartości, takie jak godność, miłość i bunt, nawet w zdegradowanym świecie. Europejska powieść realistyczna lub naturalistyczna (do wyboru): np. Honoré de Balzac, Ojciec Goriot / Klub Pickwicka, Charles Dickens / Martwe dusze, Mikołaj Gogol / Pani Bovary, Gustaw FlaubertDlaczego w całości? To wybór dla tych, którzy chcą zgłębić literaturę realistyczną i naturalistyczną. Powieści takie jak Ojciec Goriot, dają pełny obraz społeczeństwa epoki, pokazując jego wady i zalety, oraz jak pieniądze i status wpływają na ludzkie życie. Fragmenty lektur - poziom rozszerzonyOdyseja, HomerDlaczego we fragmentach? Historia króla Odyseusza, który po wojnie w Troi tuła się po morzach, by wrócić do domu. Jego podróż to archetyp wędrówki i zmagania z losem, który jest ważnym motywem w całej literaturze. Boska komedia, Dante AlighieriDlaczego we fragmentach? To dzieło, które pokazuje średniowieczną wizję zaświatów – od piekła, przez czyściec, aż do raju. To lektura rozszerzona, która daje szerokie pole do interpretacji i dyskusji o grzechu, winie i karze. Proces, Franz KafkaDlaczego we fragmentach? Wybrane fragmenty tego dzieła są przydatne do omówienia motywu bezradności i samotności jednostki w zderzeniu z bezdusznym, absurdalnym systemem. "Proces" to parabola, która uczy odczytywać uniwersalne prawdy o egzystencji człowieka, poczuciu winy i poszukiwaniu sprawiedliwości.Wybrane opowiadania z tomu Sklepy cynamonowe, Bruno SchulzDlaczego we fragmentach? Krótkie, ale niezwykle trudne opowiadania, które tworzą magiczny i oniryczny świat. Schulz łamie w nich zasady realizmu, a jego proza jest idealna do analizy pojęć mitologizacji rzeczywistości i języka. Wybrany esej Gustawa Herlinga-Grudzińskiego lub Zbigniewa HerbertaDlaczego we fragmentach? Esej to forma, która wymaga krytycznego myślenia i argumentowania. Czytając teksty Herlinga-Grudzińskiego lub Herberta, można nauczyć się analizować i argumentować. To doskonały sposób, by pokazać, swobodne poruszanie się po różnych tekstach kultury. CKE – lektury z gwiazdkąCentralna Komisja Egzaminacyjna (CKE) nie wymaga streszczenia całej fabuły, a znajomości uniwersalnych motywów literackich, ich przywoływania i argumentowania tezy. Tematy, takie jak miłość, samotność, czy dążenie do wolności, powinny być odpowiednio rozumiane, interpretowane i wykorzystywane do obrony tezy w wypracowaniu maturalnym lub podczas odpowiedzi na egzaminie ustnym. Nauczyciele i eksperci zgadzają się, że zamiast "wkuwać detale", lepiej skupić się na emocjach bohaterów i sensie utworu.Błąd kardynalny - jak go uniknąć na maturze?Największą pułapką na maturze jest tzw. błąd kardynalny, czyli poważna pomyłka, która od razu dyskwalifikuje pracę i skutkuje zerową liczbą punktów. Występuje, kiedy maturzysta pisze o lekturze omawianej w całości, ale w sposób, który ujawnia brak jej znajomości. Jest to stwierdzane na przykład po tym, że losy głównych bohaterów są pomylone, sens utworu sfałszowany albo fakty z różnych książek pomieszane. Bez 100% pewności, co do treści jakiejś lektury lepiej pomyśleć o innej, lepiej znanej książce i to do niej się odwołać. To sposób, aby unikać błędu kardynalnego i zdać maturę.
Ostatnio zmiany na rynku pracy zachodzą szybciej niż kiedykolwiek wcześniej. Zawody, które były opłacalne jeszcze niedawno, za parę lat mogą nie mieć żadnego znaczenia. Dlatego tak ważna jest decyzja, co dalej po maturze. Pójść na studia? Jaki kierunek wybrać? Zawody przyszłości mogą pomóc rozwiać wątpliwości!Zawody przyszłościJako zawody przyszłości określane są te profesje, na które w najbliższych latach będzie największe zapotrzebowanie. To trendy, nowe technologie i potrzeby ludzi kształtują rynek pracy. Rozwój sztucznej inteligencji, automatyzacja i analiza dużych ilości danych jednocześnie tworzy nowe stanowiska, ale i zmienia lub zastępuje te, które teraz zajmowane przez ludzi. W niedługim czasie część prac mogą przejąć przygotowane do tego maszyny. A to oznacza jedno: pojawią się nowe, ciekawe propozycje zawodowe. Zawody przyszłości – lista Istnieją grupy zawodów, które aktualnie mogą być dobrą ścieżką kariery - szczególnie te związane z technologią, a także wymagające kreatywności, empatii i zręczności. Branża ITAnalityk danych, czyli osoba wyciągająca cenne wnioski z natłoku informacji, na podstawie których firmy mogą podejmować decyzje biznesowe. Co jest potrzebne do tego zawodu? Myślenie analityczne i kreatywne: zdolność do wydobywania wartościowych wniosków z informacji, a także myślenie koncepcyjne i wizualne, które pozwala na ułożenie skomplikowanych danych w zrozumiały sposób.Umiejętności techniczne: praca z Big Data oraz biegłość w językach programowania takich jak Python, R i SQL, które są niezbędne do przygotowania danych i ich analizy. Umiejętności miękkie: łatwość w komunikacji, efektywna współpraca z innymi ludźmi oraz elastyczność w dostosowywaniu się do zmieniającego się otoczenia biznesowego. Inżynier AI i uczenia maszynowego to stanowisko polegające na uczeniu komputerów myślenia poprzez projektowanie, budowanie i wdrażanie algorytmów, które pozwalają maszynom działać w inteligentny sposób. Co jest potrzebne do tego zawodu? Umiejętności techniczne: biegłość w programowaniu (szczególnie w językach takich jak Python, Java, Scala, R), a także doskonała znajomość języka zapytań SQL, który jest niezbędny do pracy z bazami danych. Myślenie analityczne: zdolność do szybkiego myślenia i rozwiązywania złożonych problemów. Umiejętności językowe: znajomość języka angielskiego na poziomie co najmniej średniozaawansowanym (B2/C1) jest bardzo ważna w tej globalnej branży. Specjalista ds. bezpieczeństwa to rola dla kogoś, kto chce chronić dane i systemy informatyczne przed atakami poprzez monitorowanie sieci, sprawdzanie jej stanu i reagowanie na incydenty związane z bezpieczeństwem. Co jest potrzebne do tego zawodu? Dokładność i myślenie analityczne: umiejętność skupienia się na szczegółach i analizy dużej ilości danych, by znaleźć nawet najmniejsze luki w zabezpieczeniach. Umiejętności współpracy: łatwość w komunikacji, która pozwala na efektywną pracę zarówno w zespole, jak i samodzielnie. Cechy osobiste: dociekliwość, elastyczność i odporność na stres to cechy, które są niezbędne, aby nadążyć za zmieniającymi się zagrożeniami i innowacyjnie reagować na wyzwania. Inżynier druku 3D, czyli osoba, która używa drukarek 3D do tworzenia m.in. prototypów, narzędzi, a nawet protez stawów. Ta praca polega na przygotowaniu modelu komputerowego, ustawieniu odpowiednich parametrów i nadzorowaniu całego procesu wydruku. Co jest potrzebne do tego zawodu? Dokładność i cierpliwość: w tej pracy liczy się precyzja, bo nawet mały błąd może zniweczyć cały projekt. Umiejętności techniczne: dobra znajomość informatyki, a także umiejętność rozwiązywania drobnych awarii i konserwacji sprzętu. Kreatywność: pozwala na tworzenie oryginalnych i niestandardowych elementów, których potrzebują klienci.Architekt rozwiązań chmurowych (Cloud Architect) to ekspert, który planuje, projektuje i zarządza usługami internetowymi opartymi na chmurze. Co jest potrzebne do tego zawodu? Umiejętności techniczne: znajomość języków programowania (Python, Java), wiedza o architekturze sieci, a także o standardach bezpieczeństwa i zarządzaniu danymi.Wykształcenie i doświadczenie: wyższe wykształcenie w dziedzinie informatyki lub pokrewnej, a wiele firmy wymaga także pierwszych doświadczeń w branży IT.Umiejętności miękkie: zdolność do dzielenia się wiedzą z innymi i prowadzenia negocjacji biznesowych z kontrahentami.Branża kreatywna Projektant gier to wizjoner, który odpowiada za stworzenie całej koncepcji gry. Jego zadaniem jest wymyślenie fabuły, postaci, zagadek i mechaniki rozgrywki, a następnie przekazanie tej wizji zespołowi, aby mogła stać się rzeczywistością.Co jest potrzebne do tego zawodu? Kreatywność i pasja: zdolność do generowania nowych pomysłów i żywe zainteresowanie grami mogą pomóc w odnalezieniu się na tym stanowisku.Umiejętności analityczne: analizowanie istniejących gier i danych, by rozumieć, co działa, a co nie, oraz przewidywać, jak gracze zareagują na nowe pomysły. Umiejętności współpracy: łatwość w komunikacji, zdolność do pracy w zespole, a także elastyczność i otwartość na zmiany w dynamicznym środowisku. User Experience (UX) Designer to ktoś, kto dba o to, żeby produkty i usługi cyfrowe (np. aplikacje czy strony internetowe) były funkcjonalne, jak najłatwiejsze w obsłudze i odpowiadały potrzebom użytkowników. Co jest potrzebne do tego zawodu? Empatia: to najważniejsza cecha, która pozwala spojrzeć na produkt z perspektywy użytkownika i zrozumieć jego potrzeby.Umiejętności badawcze: umiejętność prowadzenia wywiadów, ankiet i analizowania zebranych danych pozwala na podejmowanie decyzji projektowych.Zdolność do współpracy: pozwala na harmonijną pracę w zespole, przyjmowanie informacji zwrotnych i znajdowanie najlepszych rozwiązań.Zawody związane ze zdrowiem i dobrym samopoczuciemStarzejące się społeczeństwo i tryb życia ludzi (siedzenie przy komputerach, w samochodach, długotrwałe stanie w wymuszonych pozycjach) sprawiają, że zawody lekarza, opiekunki osób starszych, pielęgniarki, psychologa, psychoterapeuty i fizjoterapeuty będą jednymi z najbardziej poszukiwanych profesji na rynku pracy.Co jest potrzebne do tych zawodów?Specjalistyczna wiedza: teoretyczna znajomość zagadnień związanych z wybranym zawodem jest na bieżąco uzupełniana nowymi badaniami i technikami.Odpowiedzialność i etyczna postawa: sumienność, uczciwość i przestrzeganie najwyższych standardów etyki zawodowej w każdej sytuacji zapewniają, że zdrowie i dobro pacjenta są traktowane priorytetowo.Inteligencja emocjonalna i empatia: w zawodach opartych na interakcji międzyludzkiej są nieocenione w komunikacji i motywowaniu pacjentów, a także w budowaniu relacji. Pozostałe branżeInżynier odnawialnych źródeł energii (OZE), czyli osoba, która projektuje i buduje elektrownie wiatrowe, słoneczne i wodne.Co jest potrzebne do tego zawodu? Wiedza techniczna: dobra znajomość elektrotechniki, chemii, systemów magazynowania energii oraz umiejętności projektowe. Myślenie inżynierskie: to zdolność do rozwiązywania złożonych problemów związanych z wykorzystaniem czystej energii. Umiejętność pracy zespołowej: ten zawód wymaga organizowania i kierowania pracą zespołów. Biotechnolog to specjalista, który opracowuje nowe rozwiązania technologiczne, wykorzystując żywe organizmy do produkcji leków, szczepionek, terapii genowych czy do oczyszczania środowiska. Co jest potrzebne do tego zawodu? Dokładność i precyzja: nawet mały błąd w pracy z mikroskładnikami, komórkami czy DNA może zniszczyć cały eksperyment. Umiejętności analityczne: znajomość narzędzi do analizy danych jest bardzo ważna w projektowaniu i prowadzeniu eksperymentów. Specjalistyczna wiedza: aby pracować w tym zawodzie, potrzebne jest wyższe wykształcenie w dziedzinie biotechnologii, biologii lub inżynierii środowiska.Logistyk, czyli osoba, która planuje i nadzoruje proces produkcyjny, transport oraz dystrybucję towarów. Co jest potrzebne do tego zawodu?Umiejętności miękkie: szybkie podejmowanie decyzji, logiczne myślenie oraz podzielność uwagi. Umiejętności organizacyjne: umiejętność planowania, nadzorowania procesów oraz zarządzania czasem. Odporność na stres: praca wymaga radzenia sobie z presją i napiętymi terminami.Zawody o szczególnym znaczeniuAutomatyk, betoniarz, cieśla, dekarz, elektryk, monter i operator maszyn - to tylko przykłady zawodów, których nie wykona robot. W Polsce wciąż brakuje wykwalifikowanych pracowników fizycznych, a Ministerstwo Edukacji uznaje te profesje za "zawody o szczególnym znaczeniu dla rozwoju państwa". Co jest potrzebne do tych zawodów?Zręczność manualna: umiejętność szybkiego i precyzyjnego wykonywania zadań.Praktyczne myślenie: zdolność do rozwiązywania problemów czyni te zawody odpornymi na automatyzację. Gotowość do pracy w trudnych warunkach: praca często musi być wykonywana w nienaturalnych pozycjach. Zawody przyszłości – co warto studiować? Rozwój technologii sprawia, że wiele firm poszukuje specjalistów z rozwiniętymi umiejętnościami miękkimi, a w tym: elastycznością, która jest najważniejszą kompetencją pozwalającą adaptować się do szybko zmieniających się warunków,inteligencją emocjonalną, dzięki której jest możliwe rozumienie, budowanie relacji i reagowanie na emocje innych, co jest bezcenne w pracy z ludźmi czy zarządzaniu zespołem,komunikacją, jako zdolnością do przekazywania pomysłów, faktów i opinii w zrozumiały sposób, co zwiększa efektywność pracy w zespole i osiąganie wspólnych celów,kreatywnością, która pozwala na myślenie nieszablonowe i generowanie nowych, nietypowych pomysłów, a także wyszukiwania innowacyjnych rozwiązań, co pozwala firmom zachować konkurencyjność w szybko zmieniającym się świecie, krytycznym myśleniem, które jako umiejętność samodzielnej analizy informacji, rozumienia konsekwencji swoich działań i podejmowania trafnych decyzji jest trudne do zastąpienia automatyzacją,rozwiązywaniem problemów, czyli znajdowaniem rozwiązań dla złożonych wyzwań, czego maszyny nie potrafią, jeśli sytuacje wykraczają poza ich zaprogramowane algorytmy.Przyszłość rynku pracy w Polsce jest pełna wyzwań, ale też i szans. Można wykorzystać to, że brakuje ludzi do pracy. Najważniejsze, aby zastanowić się nad swoimi zainteresowaniami i tym, jak połączyć to z potrzebami rynku. Studia to świetny początek drogi zawodowej, ale największą rolę odegrają kompetencje i chęć do nauki. To właśnie taka postawa pozwoli odnaleźć się lub brać udział we współtworzeniu zautomatyzowanej rzeczywistości. Jakie zawody mogą zniknąć w przyszłości? Efektem nadchodzących zmian może być automatyzacja powtarzalnych procesów w zawodach, w których dominują zadania powtarzalne i rutynowe. Wiele z tych profesji może ulec znaczącym przekształceniom, a w niektórych przypadkach może dojść i do redukcji zatrudnienia. Jednak sztuczna inteligencja, z założenia, ma ułatwiać wykonywanie zadań, a nie całkowicie eliminować miejsca pracy. Na przykład analityk danych zamiast ręcznego wpisywania informacji czy manualnego czyszczenia danych będzie będzie mógł zając się interpretacją wyników i doradztwem . Na liście zawodów, które mogą być zagrożone, są także:kasjerzy i sprzedawcy, których pracę przejmą kasy samoobsługowe,pracownicy administracji i księgowości, zamiast których proste zadania (wprowadzanie danych, tworzenie raportów) może wykonywać AI,telemarketerzy i pracownicy call center, za których rozmowy mogą prowadzić chatboty i voiceboty, kierowcy i kurierzy, których mogą zastąpić autonomiczne pojazdy dostawcze i drony,agenci ubezpieczeniowi, zamiast których AI może przetwarzać dane, dokonywać oceny ryzka i wstępnie obsługiwać klientów, sekretarki, których rutynowe zadania (obsługa korespondencji, zarządzanie dokumentacją) mogą zostać zautomatyzowane, pracownicy biur podróży, zamiast których to sztuczna inteligencja może analizować preferencje klientów i tworzyć spersonalizowane oferty,archiwiści, których zadania związane z katalogowaniem i przechowywaniem dokumentów mogą zostać zdigitalizowane.
W literaturze obrazowe przedstawienie abstrakcyjnych pojęć, takich jak wartości, idee czy uniwersalne prawdy, jest możliwe dzięki alegorii. Jej istota tkwi w dwuwarstwowej budowie: dosłownej, którą widać na pierwszy rzut oka, oraz przenośnej, która jednoznacznie reprezentuje ustalone znaczenie. To umożliwia przedstawienie skomplikowanych treści moralnych lub dydaktycznych w sposób prosty, obrazowy i łatwy do przyswojenia.Alegoria - przykłady lektur maturalnychAlegoria, jako środek stylistyczny, jest wykorzystywana w polskiej literaturze od wieków. Wiele przykładów można znaleźć w lekturach maturalnych. Alegoria w średniowieczu: Rozmowa Mistrza Polikarpa ze ŚmierciąW literaturze średniowiecznej alegoria stanowiła idealne narzędzie do przekazywania niezmiennych prawd religijnych i moralnych. W "Rozmowie Mistrza Polikarpa ze Śmiercią" najbardziej znanym przykładem jest personifikacja Śmierci jako rozkładającego się trupa z kosą w ręku. Ta groteskowa i przerażająca figura jest jednoznaczną alegorią śmierci, która dosięga każdego, niezależnie od pozycji społecznej. Jej celem było przypomnienie o przemijalności życia i konieczności godnego przygotowania się na nieuchronny koniec. Alegoria w średniowieczu: Boska komedia, Dante AlighieriMonumentalne dzieło Dantego Alighieri to rozbudowana alegoria duchowej podróży ludzkiej duszy do zbawienia. Las, w którym bohater gubi się na początku poematu, jest jednoznaczną alegorią zagubienia się człowieka w grzechu. Droga obejmuje trzy etapy: Piekło - rozpoznanie i odrzucenie grzechu. Czyściec - życie w pokucie i oczyszczenie duszy. Raj - wzniesienie duszy do Boga. Ważną rolę w "Boskiej komedii" pełnią alegoryczni przewodnicy: Wergiliusz jest alegorią rozumu ludzkiego, który może doprowadzić człowieka do pewnego etapu, ale nie jest w stanie sam doprowadzić go do zbawienia. Beatrycze, przejmując rolę Wergiliusza, jest alegorią miłości boskiej, bez której zjednoczenie z Bogiem jest niemożliwe. Przejście od Wergiliusza do Beatrycze jest najbardziej znaczącym aktem alegorycznym w całym poemacie. Stanowi on odzwierciedlenie fundamentalnego średniowiecznego przekonania filozoficznego, że sam rozum jest skończony, niedoskonały i wadliwy. Dlatego też jest on niezbędny, ale niewystarczający do osiągnięcia zbawienia - za to odpowiadają łaska i miłość Boga. Zgodnie z tą teologiczną ramą, Wergiliusz musi się zatrzymać, a Beatrycze musi przejąć prowadzenie. Dodatkowo alegorią u Dantego są też:napotkane zwierzęta - pantera (zawiść, rozpusta, grzech), lew (pycha, przemoc), wilczyca (chciwość, brak umiaru),kary w Piekle - opierające się na zasadzie contrapasso, czyli poetyckiej sprawiedliwości, gdzie kara pośmiertna jest odzwierciedleniem popełnionego grzechu.Alegoria w baroku: Kazania sejmowe, Piotr SkargaAutor "Kazań sejmowych" posługuje się alegorią okrętu państwa, aby w dobitny sposób przedstawić Rzeczpospolitą jako chory, tonący statek. W tym utworze:okręt to zagrożona ojczyzna, pasażerowie to obywatele,burza to kryzys państwa. Sześć chorób państwa, a w tym "niezgody i roztyrki sąsiedzkie" czy "naruszenie religiej katolickiej" , są alegoryzowane jako dziury i nieszczelności, które powodują zatonięcie statku, czyli osłabienie państwa. Skarga gani "głupców", którzy w czasie, gdy okręt tonie, troszczą się jedynie o swoje "tłomoczki i skrzynki". Ta alegoria krytykuje egoizm i chciwość szlachty, która przedkłada osobiste korzyści nad dobro wspólne, prowadząc państwo do upadku.Alegoria - oświecenie: Bajki, Ignacy KrasickiLiteratura alegoryczna to też "Bajki", których autor ma na celu dydaktyzm i krytykę społeczną. W utworach zawarte są pouczenia i uniwersalne prawdy o człowieku oraz społeczeństwie. Krasicki zamiast mówić o ludziach wprost, posługuje się zwierzętami, które stanowią stałe alegorie ludzkich cech, na przykład: lis to spryt, chytrość i przebiegłość,osioł uosabia upór, szczur odzwierciedla zarozumiałość i pychę,jagnię przekazuje naiwność i bezbronność,wilk nawiązuje do okrucieństwa,wół, pszczoła, mrówki przedstawiają pracowitość,sowa świadczy o mądrości.Poprzez te proste, obrazowe postacie, Krasicki w przystępny sposób przekazywał prawdy o świecie rządzonym przez prawo silniejszego, gdzie naiwni i uczciwi często padają ofiarami brutalności i cynizmu. Alegoria w romantyzmie: Dziady, cz. III, Adam MickiewiczW dramacie Mickiewicza za pomocą alegorii została przekazana mesjanistyczna wizja dziejów narodu polskiego. Bajka Żegoty, opowiedziana w scenie więziennej, stanowi alegorię agrarną, w której ziarno musi obumrzeć, by wydać obfity plon. Ta jednoznaczność została wykorzystana przez Mickiewicza do przedstawienia koncepcji, że cierpienie i upadek narodu polskiego (obumarcie ziarna) są konieczne, aby w przyszłości mogło nastąpić jego odrodzenie i zbawienie ludzkości (obfity plon). Alegoria - współczesność: Dżuma, Albert CamusTytułowa zaraza, która w sensie dosłownym jest epidemią w Oranie, stanowi alegorię uniwersalnego zła, a także totalitaryzmów XX wieku, takich jak faszyzm, komunizm oraz okrucieństwa II wojny światowej, które niszczą wartości i wolność. To uniwersalne zło wdzierające się w życie ludzkie stawia ich w obliczu wyborów moralnych. Alegoryczny sens utworu polega na tym, że dżuma stanowi przestrogę: każdy człowiek może stać się nosicielem zła, a walka z nim to wieczne zadanie, wymagające heroizmu i solidarności, nawet w obliczu beznadziei.Alegoria a symbolChoć alegoria i symbol służą do przekazywania ukrytych znaczeń, to rozróżnia je znaczenie oraz zakres.Alegoria jest stała i jednoznaczna. Relacja między elementem dosłownym a jego ukrytym sensem jest niezmienna i powszechnie zrozumiała. Znaczenie jest kulturowo ustalone i nie podlega reinterpretacji. Alegoria często obejmuje całą narrację, tworząc spójną opowieść, która może być odczytywana na dwóch poziomach jednocześnie - dosłownym i alegorycznym. Symbol zależy od kontekstu i jest wieloznaczny. Jego sens jest ściśle powiązany z kontekstem całego utworu i może mieć wiele różnych interpretacji. Znaczenie symbolu nie jest w pełni określone i pozostawia odbiorcy pole do własnych przemyśleń. Symbol jest zazwyczaj pojedynczym elementem – obrazem, słowem lub przedmiotem – który reprezentuje jakąś ideę w szerszym kontekście. Alegoria - definicjaSłowo "alegoria" pochodzi z greki (allegoria) i oznacza "mówienie obrazowe", czyli tłumaczenie skomplikowanych myśli na język konkretnych obrazów. Dzięki temu abstrakcyjne pojęcia, idee lub wartości stają się przystępne i zrozumiałe dla odbiorców. Alegoria jest wykorzystywana zwłaszcza przez autorów, którym zależy na tym, aby ich przesłanie było jasne i nie pozostawiało miejsca na wątpliwości. Celem jej stosowania jest przekazanie głębokiego, często moralnego lub dydaktycznego przesłania. Czy alegoria pojawia się na maturze?Alegoria jest stałym elementem na maturze, zarówno w części pisemnej, jak i ustnej. Choć rzadko pojawia się jako główny temat wypracowania czy pytań, to jest niezbędna przy analizie i interpretacji innych motywów. Centralna Komisja Egzaminacyjna (CKE) nie wymaga bowiem suchej definicji, lecz praktycznej umiejętności zastosowania pojęcia. Wiedza o alegorii jest zatem narzędziem do napisania wypracowania bądź sformułowania odpowiedzi, szczególnie w przypadku lektur o wyraźnie alegorycznym charakterze np.: postać śmierci w "Rozmowie Mistrza Polikarpa ze Śmiercią" czy wędrówka w "Boskiej Komedii".
Do matury w 2026 może podejść ok. 320 tysięcy osób. To rekordowa liczba na przestrzeni ostatnich lat. Taka fala maturzystów, będąca efektem wcześniejszych reform edukacyjnych i zmian demograficznych, jest o 64 tysiące większa niż w roku 2025 i stanowi wyzwanie nie tylko dla zdających, ale także dla całego systemu edukacji.CKE matura 2026 Za organizację egzaminów dojrzałości odpowiada Centralna Komisja Egzaminacyjna (CKE). W 2026 roku matura będzie przeprowadzona w trzech terminach: majowym (głównym) - dla większości maturzystów,czerwcowym (dodatkowym) - dla osób, które z przyczyn losowych lub zdrowotnych nie mogły przystąpić do matur w terminie głównym,sierpniowym (poprawkowym) - dla osób, które nie zdały jednego z przedmiotów obowiązkowych w terminie głównym lub dodatkowym. Ważną zmianą jest wprowadzenie jednego terminu składania deklaracji maturalnych. Wcześniejszy, dwuetapowy system (z deklaracją wstępną we wrześniu i ostateczną w lutym) został zniesiony. W 2026 uczniowie mają czas do 7 lutego.Terminy matur 2026Centralna Komisja Egzaminacyjna zaplanowała 3 terminy matur 2026 - główna sesja odbędzie się, jak co roku, zaraz po weekendzie majowym. Przewidziane są także czerwcowe terminy dodatkowe i sierpniowe poprawkowe. Termin główny (maj):Część pisemna: 4-21 maja 2026 r.Część ustna: 7-30 maja 2026 r. Ogłoszenie wyników: 8 lipca 2026 r. Termin dodatkowy (czerwiec):Część pisemna: 1-16 czerwca 2026 r.Część ustna: 8-10 czerwca 2026 r. Ogłoszenie wyników: 8 lipca 2026 r. Termin poprawkowy (sierpień):Część pisemna: 24 sierpnia 2026 r.Część ustna: 25 sierpnia 2026 r. Ogłoszenie wyników: 11 września 2026 r. Informacje o miejscach przeprowadzenia egzaminów poprawkowych zostaną ogłoszone na stronach okręgowych komisji egzaminacyjnych do 10 sierpnia 2026 r.O której zaczyna się matura?Pisemne egzaminy maturalne odbywają się w dwóch stałych blokach czasowych: o godzinie 9:00 oraz o godzinie 14:00. Podwójna sesja w ciągu dnia (rano i po południu) oznacza, że maturzysta może przystępować do dwóch egzaminów jednego dnia. Czas trwania egzaminów różni się w zależności od przedmiotu i poziomu:Język polski (poziom podstawowy): 4 godziny. Język polski (poziom rozszerzony): 3,5 godziny. Matematyka (poziom podstawowy): 3 godziny.Matematyka (poziom rozszerzony): 3 godziny. Język obcy (poziom podstawowy): 2 godziny. Język obcy (poziom rozszerzony): 2,5 godziny. Większość pozostałych przedmiotów rozszerzonych: 3 godziny.Harmonogram maturPoniżej przedstawiamy szczegółowy harmonogram matur w terminach głównym oraz dodatkowym, które dokładnie określają daty poszczególnych egzaminów pisemnych na poziomie podstawowym i rozszerzonym. Na maturze obowiązkowo należy podejść do co najmniej jednego egzaminu w części pisemnej na poziomie rozszerzonym, bez minimalnego progu zdawalności. Harmonogram egzaminów ustnych jest bardziej elastyczny, ponieważ to poszczególne szkoły ustalają dokładne terminy dla swoich uczniów w ramach ogólnych ram czasowych wyznaczonych przez CKE.Termin główny (maj)Część pisemna - poziom podstawowy4 maja 2026 (poniedziałek) - godzina 9:00 - język polski5 maja 2026 (wtorek) - godzina 9:00 - matematyka6 maja (środa) - godzina 9:00 - język obcy (angielski, francuski, hiszpański, niemiecki, rosyjski, ukraiński, włoski)6 maja (środa) - godzina 14:00 - matematyka w języku obcym dla absolwentów szkół bądź oddziałów dwujęzycznych21 maja (czwartek) - godzina 9:00 - język mniejszości narodowychCzęść pisemna - poziom rozszerzony:5 maja (wtorek) - godzina 14:00 - język kaszubski, język łemkowski, język łaciński i kultura antyczna, poziom rozszerzony6 maja (środa) - godzina 15:35 - geografia w języku obcym dla absolwentów szkół bądź oddziałów dwujęzycznych7 maja (czwartek) - godzina 9:00 - język angielski7 maja (czwartek) - godzina 14:00 - historia muzyki8 maja (piątek) - godzina 9:00 - biologia8 maja (piątek) - godzina 14:00 - filozofia11 maja (poniedziałek) - godzina 9:00 - matematyka 11 maja (poniedziałek) - godzina 14:00 - język rosyjski 12 maja (wtorek) - godzina 9:00 - WOS 12 maja (wtorek) - godzina 14:00 - język niemiecki13 maja (środa) - godzina 9:00 - chemia 13 maja (środa) - godzina 14:00 - historia sztuki 14 maja (czwartek) - godzina 9:00 - informatyka14 maja (czwartek) - godzina 14:00 - język ukraiński 15 maja (piątek) - godzina 9:00 - geografia15 maja (piątek) - godzina 14:00 - język mniejszości narodowych 18 maja (poniedziałek) - godzina 9:00 - historia18 maja (poniedziałek) - godzina 14:00 - język francuski 19 maja (wtorek) - godzina 9:00 - fizyka19 maja (wtorek) - godzina 14:00 - język hiszpański20 maja (środa) - godzina 9:00 - język polski 20 maja (środa) - godzina 14:00 - język włoski21 maja (czwartek) - godzina 9:00 - chemia w języku obcym dla absolwentów szkół bądź oddziałów dwujęzycznych21 maja (czwartek) - godzina 10:35 - fizyka w języku obcym dla absolwentów szkół bądź oddziałów dwujęzycznych21 maja (czwartek) - godzina 12:10 - biologia w języku obcym dla absolwentów szkół bądź oddziałów dwujęzycznych21 maja (czwartek) - godzina 13:45 - historia w języku obcym dla absolwentów szkół bądź oddziałów dwujęzycznychCzęść ustnaEgzamin z języka polskiego musi zostać przeprowadzony w ciągu 15 wyznaczonych przez CKE dni: 8, 9 maja,11, 12, 13, 14 maja,18, 19, 20, 21, 22, 23 maja,28, 29, 30maja .Natomiast matura z języków mniejszości narodowych, obcych, łemkowskiego i kaszubskiego od 7 do 30 maja (z wyłączeniem 10, 17 i 24 maja). Termin dodatkowy (czerwiec)Część pisemna - poziom podstawowy:1 czerwca (poniedziałek) - godzina 9:00 - język polski2 czerwca (wtorek) - godzina 9:00 - matematyka3 czerwca (środa) - godzina 9:00 - język obcy (angielski, francuski, hiszpański, niemiecki, rosyjski, ukraiński, włoski)16 czerwca (wtorek) - godzina 9:00 - języki mniejszości narodowychCzęść pisemna - poziom rozszerzony:2 czerwca (wtorek) - godzina 14:00 - język angielski 3 czerwca (środa) - godzina 14:00 - matematyka5 czerwca (piątek) - godzina 9:00 - biologia5 czerwca (piątek) - godzina 14:00 - historia muzyki, filozofia8 czerwca (poniedziałek) - godzina 9:00 - WOS8 czerwca (poniedziałek) - godzina 14:00 - język rosyjski 9 czerwca (wtorek) - godzina 9:00 - chemia9 czerwca (wtorek) - godzina 14:00 - język niemiecki10 czerwca (środa) - godzina 9:00 - informatyka10 czerwca (środa) - godzina 14:00 - historia 11 czerwca (czwartek) - godzina 9:00 - geografia11 czerwca (czwartek) - godzina 14:00 - język łaciński i kultura antyczna, język kaszubski, język łemkowski, historia sztuk12 czerwca (piątek) - godzina 9:00 - fizyka12 czerwca (piątek) - godzina 14:00 - język francuski 15 czerwca (poniedziałek) - godzina 9:00 - język polski 15 czerwca (poniedziałek) - godzina 14:00 - język hiszpański, język ukraiński 16 czerwca (wtorek) - godzina 14:00 - języki mniejszości narodowych, język włoskiCzęść ustnaEgzamin z języka polskiego, języków mniejszości narodowych, obcych, łemkowskiego i kaszubskiego musi odbyć się pomiędzy 8 i 10 czerwca.